بزرگنمایی:

پایگاه خبری نوید تربت: http://www.navidtorbat.ir
اثرات فعالیت کانون‌های گرد و غبار داخلی و خارجی بر خطه خراسان رضوی همزمان با خشکسالی بی‌سابقه امسال تا بدانجا پیش رفت که در 10 روز اخیر کلانشهر مشهد و چند شهر دیگر این استان، شرایطی غریب از هجوم ریزگرد و البته تهدید سلامت شهروندان را به نظاره نشستند.

به گزارش نوید تربت به نقل از ایرنا، در این 10 روز آلودگی ناشی از گرد و غبار در مشهد که اوج آن در روز شنبه 27 آبانماه تجربه شد، ریه‌های شهروندان مشهد و چند شهر دیگر از جمله طرقبه-شاندیز، سرخس و تایباد را بار دیگر درگیر کرد و بروز حساسیت های تنفسی، آلرژی، سوزش چشم و آبریزش بینی در کنار عطسه‌ و سرفه‌های پی در پی، مهمان ناخوانده این روزهای ساکنان خراسان رضوی و به ویژه مرکزنشینان آن به دلیل تداوم پدیده گرد و غبار بود.

شگفتانه این رخداد طبیعی، که بخشی از آن نیز دستپخت عوامل انسانی و ناشی از تخریب محیط زیست و مراتع است، در نخستین روز هفته جاری رخ نمود، آنجا که بدون اعلام هیچ هشدار مشخصی از سوی اداره کل هواشناسی مبنی بر بروز پدیده گرد و غبار، آن هم در حد رسیدن به شاخص 396 و وضعیت خطرناک هوا برای تمامی افراد، بسیاری از شهروندان حتی این غبار را به غلط "مه" صبحگاهی می پنداشتند.

تبعات ناشی از عدم پیش بینی و اعلام به موقع وقوع موج کم سابقه گرد و غبار در شهر مشهد، غافلگیری مردم و حتی مسوولان را رقم زد و اگرچه اداره کل هواشناسی خراسان رضوی به صدور هشدار کلی خود در چهارشنبه قبل از آن که نسبت به وقوع تمامی پدیده های جوی اعم از باد، باران، گرد و غبار و غیره به طور همزمان هشدار داده بود، اشاره داشت اما واقعیت ماجرا این بود که هیچگونه پیش بینی روشن و آگاهانه ای از وضعیت آن روز انجام نشده بود.

این تعلل موجب شد که از کودکان خردسالی که راهی مهدها شده بودند، گرفته تا دانش آموزان مقاطع مختلف، کارمندان و دانشگاهیان، همه و همه در اوج ناباوری، در هوای آلوده با شاخص 315 در ساعت هفت صبح و شاخص 396 در ساعت 11 بیرون از منزل در حال تردد بوده و تهدید سلامت خود را به چشم ببینند.

در چنین شرایطی بود که کارگروه شرایط اضطراری گرد و غبار خراسان رضوی در ساعت 9 صبح همان روز، آن هم پس از طی شدن روال اداری و هماهنگی های دیرهنگام متولیان امر برگزار شد و تعطیلی مدارس در نوبت عصر همان روز را رسما اعلام و اطلاع رسانی کرد.

تعطیلی مدارس در نوبت صبح یکشنبه 28 آبان نیز نشان از حجم آلایندگی در هوای تنفسی داشت که متاسفانه پیش بینی به موقع از سوی متولیان امر در اداره کل هواشناسی خراسان رضوی انجام نشده بود.

این در حالی است که هوا لبریز از ریزگردهایی بود که تنها کانونهای خارجی گرد و غبار در آن نقش نداشتند، بلکه کانون‌های داخلی نیز در آن نقش‌آفرینی دارند؛ کانون‌هایی که بر اثر توسعه عرصه‌های بیابانی، خشکسالی و از بین رفتن پوشش سبز زمین هر روز و هر ثانیه در حال رشد و توسعه‌اند.

طبق آخرین بررسی‌های اعلام شده از سوی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، هم اکنون 30 کانون تحت تاثیر فرسایش بادی با سطحی معادل 2 میلیون و 400 هزار هکتار در خراسان رضوی وجود دارد که تا پیش از انجام این مطالعات گمان می رفت شمار آنها 16 کانون با گستره یک میلیون و 200 هزار هکتار باشد.

کانون های تحت تاثیر فرسایش بادی شامل سه بخش مناطق بحرانی (مناطق مولد ریزگرد و غبار)، مناطق انتقال و مناطق میزبان غبار و ریزگرد است بنابراین مناطق بحرانی و مدیریت آنها به منظور جلوگیری از تولید غبار و گرد از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است.

اکنون گستره مناطق بحرانی تحت تاثیر فرسایش بادی در خراسان رضوی بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار است که قبل از این تنها 750 هزار هکتار بود و تاکنون برای مدیریت مناطق بحرانی در پهنه ای معادل 570 هزار هکتار با ایجاد جنگل طبیعی، عملیات بیابان زدایی انجام شده است.

به وجود آمدن کانون‌های عظیم فرسایش خاکی و توفان‌خیز در چند سال اخیر و وقوع پدیده گرد و غبار در استان اکنون به معضل جدی زیست‌محیطی خراسان رضوی بدل شده است که زندگی مردم را نیز تحت تأثیر قرار داده است.

وقوع توفان گرد و غبار در مناطق خشک سبب افزایش ذرات معلق نسبت به آستانه مجاز شده است که این موضوع آثار منفی بر سلامت مردم دارد و به گفته کارشناسان در برخی موارد گرد و غبار موجب انتقال باکتری‌ها، ویروس‌ها و حتی قارچ‌های بیماری‌زا می‌شود.

خراسان رضوی رنجور از خشکی

خطه خشک و نیمه خشک خراسان رضوی سالهاست که از کم آبی و پدیده خشکسالی در رنج است و فرسایش آبی و بادی خاک، موجب از دست رفتن سالانه چندین میلیون تن خاک این استان می‌شود.

اکنون 75 درصد پهنه خراسان رضوی در اقلیم بیابانی یعنی خشک، نیمه‌خشک و فراخشک قرار دارد. یک میلیون و 651 هزار و 511 هکتار از زمین های این استان در مناطق بیابانی، که شامل حدود 30 درصد از گستره استان می شود، متاثر از کانون‌های فرسایش بادی است.

فراخی مراتع خراسان رضوی نیز 6 میلیون و 566 هزار و 29 هکتار، معادل 56 درصد از کل گستره استان است. پهنه جنگل های خراسان رضوی نیز با محاسبه بیشه‌زارها، درختچه‌ها و جنگل‌های دست‌کاشت حدود یک میلیون هکتار یعنی 8،5 درصد از کل وسعت استان را شامل می شود.

هم‌اینک 5.5 میلیون هکتار از مساحت خراسان رضوی، یعنی 48 درصد گستره این استان را اقلیم بیابانی تشکیل می‌دهد.

2 کانون گرد و غبار خارجی شامل "قره قوم" در ترکمنستان و هرات در افغانستان 2 مقصر اصلی و سهامدار جدی در آلودگی گاه و بیگاه هوای خراسان رضوی و افزایش غلظت گرد و غبار در این استان هستند که هنوز مدیریت و کنترل این کانونها در مرحله تبیین ضرورت قرار دارد و روشن نیست برنامه ملی برای ورود به این بحث و کنترل این کانونها در تعامل با کشورهای همسایه با چه کمیت و کیفیتی خواهد بود.

مدیریت و احیای کانون های گرد و غبار داخلی و نیز خارجی از جمله ضرورت هایی است که با نخستین نیاز زیستی بشر برای حیات، یعنی هوا ارتباط مستقیم و جدی دارد. اگر هوای گرد و غباردار، آن هم همانند تجربه دیروز مشهد تکرار شود که به پیش‌بینی مسوولان و متولیان محیط زیست خواهد شد، امسال سال سختی برای ریه‌های ساکنان این خطه خواهد بود.

کانون‌های زیر تاثیر فرسایش بادی شامل سه بخش مناطق بحرانی (مناطق مولد ریزگرد و غبار)، مناطق انتقال و مناطق میزبان غبار و ریزگرد است، بنابراین مناطق بحرانی و مدیریت آنها به منظور جلوگیری از تولید غبار و گرد از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است.

تاکنون برای مدیریت مناطق بحرانی خراسان رضوی در پهنه‌ای معادل 592 هزار هکتار با ایجاد جنگل طبیعی، عملیات بیابان زدایی انجام شده است.

گرد و غبار مشکل نوپدید سالیان اخیر در خراسان رضوی

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان رضوی گفت: پدیده گرد و غبار مشکل نوپدیدی است که طی سالیان اخیر در خراسان رضوی اتفاق افتاده است.

مهدی اله‌پور اظهار کرد: در شرایط فعلی هرگونه اقدامی که بخواهیم انجام دهیم باید به مساله محیط‌زیست برای توسعه پایدار، توجه جدی شود.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی بابیان اینکه امروزه با چالش‌های متعددی مواجه هستیم که تغییر اقلیم و گرم شدن زمین یکی از مهمترین آنها است، اظهار کرد: باید همه ما برای زیست سالم انسانی تلاش کنیم.

وی با اشاره به اینکه پدیده گرد و غبار به یک مساله محوری تبدیل شده و در حوزه مسائل اقتصادی و محیط‌زیست و اجتماعی چالش‌هایی را به وجود آورده است، گفت: در مدیریت پدیده گرد و غبار نمی‌توان نگاه لحظه‌ای و کوتاه مدت داشت.

اله‌پور اظهار کرد: اگرچه زمانی از واژه‌هایی با عنوان مقابله با گرد و غبار و مقابله با بیماری استفاده می‌شد اما در ساز و کار علمی کنونی در عمل نمی توان با آن مقابله کرد و شاید بشود آن را مدیریت کرد، با شرایطی که در آن قرار داریم باید سازگار شویم و خود ایمنی و تاب آوری ایجاد کنیم.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی تصریح کرد: اگرچه طی سال‌های گذشته حوزه حفاظت محیط‌زیست مغفول مانده بود، اما با نگاهی که در سال‌های اخیر بر اساس اتفاقات براین حوزه حادث شده خوشبختانه حفاظت محیط‌زیست به عنوان یک مساله محوری و حقوق عامه مطرح می‌شود.

گردو غبار تهدیدی برای زیست بوم استان

اله پور تصریح کرد: با نگاهی به تغییرات اقلیمی و خشکسالی های اتفاق افتاده در منطقه، شاهد بروز پدیده گرد و غبار هستیم و این موضوع تهدیدی برای زیست بوم استان است.

وی گفت: در سالیان اخیر شیوع آفات و بیماری های گیاهی در مناطق رویشی کشور به ویژه بوم‌سازگان (اکوسیستم) حساس و شکننده، خسارات جبران ناپذیری را بر محیط زیست و تنوع زیستی تحمیل کرده است لذا باید به منظور جلوگیری از این تهدیدات آمادگی لازم را داشته باشیم.

وی بیان کرد: کوه های هزار مسجد و کپه داغ در شمال خراسان رضوی، جزو غنای زیستی و ذخیره گاه درختان "اُرس" استان محسوب می شوند که حراست از آنها نیازمند آمادگی تمام بخش ها و دستگاه های اجرایی وظیفه مند، برای مقابله با تهدیدات طبیعی و انسان ساز به منظور کاهش اثرات آسیب رسان و مخاطرات محیط زیستی است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه داد: باید به طبیعت برای احیا فرصت داده و فشار روی مراتع و پوشش گیاهی را کاهش داد و این مهم نیازمند همت همگانی تمامی دستگاه ها، مشارکت مردمی و اقدام جهادی است وگرنه دچار مشکل جدی خواهیم شد.

اله پور گفت: اثرات سوء مسائلی همچون گرد و غبار و هجوم آفت ها بر روی زیست بوم غنی خراسان رضوی تاثیرات منفی خواهد گذاشت.

تسلط اقلیم بیابانی بر حدود نیمی از مساحت خطه خورشید

حفظ پوشش گیاهی از مهم‌ترین مسائل مربوط به حوزه منابع طبیعی است که در نبود این پوشش سبز، هجوم ریزگردها و تبعات ناشی از آن می تواند گلوی سلامت را به سختی بفشارد و این وضعیت در شرایط خشکسالی و تغییرات اقلیمی به مراتب سخت تر و شدیدتر می‌شود.

براساس اعلام اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی، این استان هشت میلیون هکتار عرصه‌ منابع طبیعی دارد که از این میزان حدود 5.5 میلیون هکتار پهنه های با اقلیم بیابانی است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی با بیان اینکه حدود 48 درصد از گستره بیش از 11 میلیون هکتاری این استان دارای اقلیم بیابانی است، ادامه داد: به زبان دیگر حدود 69 درصد عرصه های زیر مدیریت این اداره کل بیابان محسوب می شود.

محسن فنودی گفت: از مجموع 5.5 میلیون هکتار گستره دارای اقلیم بیابانی در خراسان رضوی، 1.2 میلیون هکتار را کانونهای فرسایش بادی تشکیل می دهند که در قالب 30 کانون در 23 شهرستان استان پراکنش دارند.

مدیرکل منابع طبیعی خراسان رضوی گفت: بیابان به مناطقی اطلاق می‌شود که اقلیم فراخشک و خشک با متوسط بارندگی سالانه کمتر از 150 میلی متر دارند و درصد پوشش گیاهی آنها کمتر از 10 درصد است.

رشد 2 برابری کانون‌های گرد و غبار در سایه بی‌تدبیری

فنودی با اشاره به اینکه شمار کانون‌های گرد و غبار استان طی چهار سال گذشته رشدی 2 برابری را تجربه کرده است، گفت: طبق آخرین بررسی‌های انجام شده از سوی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، اکنون 30 کانون زیر تاثیر فرسایش بادی با سطحی معادل 2 میلیون و 400 هزار هکتار در 23 شهرستان خراسان رضوی وجود دارد.

وی بیان کرد: این در حالی است که تا سال 1397 شمار کانون های گرد و غبار خراسان رضوی تنها 15 کانون و مربوط به 20 شهرستان و با گستره 768 هزار هکتار بوده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی ادامه داد: کانون های زیر تاثیر فرسایش بادی شامل سه بخش مناطق بحرانی (مناطق مولد ریزگرد و غبار)، مناطق انتقال و مناطق میزبان غبار و ریزگرد است، بنابراین مناطق بحرانی و مدیریت آنها به منظور جلوگیری از تولید غبار و گرد از اهمیت و اولویت بیشتری برخوردار است.

وی خاطرنشان کرد: سطح کنونی مناطق بحرانی زیر تاثیر فرسایش بادی در خراسان رضوی بیش از یک میلیون و 200 هزار هکتار است و حال آنکه این سطح قبل از این 750 هزار هکتار بوده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان رضوی افزود: هشت میلیون هکتار از پهنه های استان عرصه های ملی زیر مدیریت این اداره کل است که به تعبیر دیگر حدود 69 درصد گستره زیر مدیریت دارای اقلیم بیابانی است.

خرید نخستین رادار هواشناسی، تحقق وعده تا کی؟

در این میان مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی با اشاره به نیاز موجود در حوزه تجهیزات هواشناسی در استان اظهار کرد: طبق تفاهم‌نامه با سازمان هواشناسی کشور، خرید تجهیزات مربوط به ایستگاه رادار هواشناسی مشهد و استان از یک کشور اروپای شرقی در حال پیگیری است.

محسن نجات افزود: استاندار خراسان رضوی و رییس سازمان هواشناسی کشور مهرماه امسال برای خرید و نصب رادار ویژه هواشناسی در این استان تفاهم نامه ای را امضا کرده اند.

وی گفت: تامین زیرساخت و اعتبار لازم برای نصب و راه اندازی این رادار و تجهیزات مرتبط با آن توسط استانداری خراسان رضوی انجام خواهد شد و سازمان هواشناسی نیز تجهیزات راداری را از طریق واردات تامین می کند.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی بیان داشت: با توجه به مفاد تفاهم نامه، تعهد شده است تا حدود 15 ماه دیگر این تجهیزات و رادار هواشناسی خریداری، نصب و راه اندازی شود.

نجات بیان کرد: اکنون تعداد محدودی رادار هواشناسی در کشور فعال است اما شرق کشور از نعمت این تجهیزات پیشرفته بی بهره است، تجهیز استان زائرپذیر و پرجمعیت خراسان رضوی به این رادار ویژه، پیش بینی وضعیت جوی و مخاطرات احتمالی ناشی از آن را سرعت خواهد بخشید و با استفاده از آن می توان ارزیابی دقیق تری از وضعیت هوا ارائه کرد.